Kranten en tijdschriften zijn zelf in de eerste plaats een uitstekend medium om in te adverteren en merkreclame te publiceren. Maar wie maakt er reclame voor de kranten en tijdschriften, een product dat net als andere producten verkocht moet worden? Ook de krant en het tijdschrift zijn al heel lang bekende merken geworden, maar toch moet je de lezer steeds weer op zijn eigen merk attent maken. Reclame voor jezelf maken in je eigen krant of tijdschrift is een methode die door vele publicaties wordt gebruikt. Een dergelijke advertentiepagina of kleine advertentie wordt "stopper" genoemd. Hiermee wordt een "gat" in de redactionele pagina of advertentiepagina gestopt.

Maar er zijn vele methoden van reclame maken voor kranten en tijdschriften; stationsposters en andere affiches, lichtreclames, reclamebeschilderingen op trams (bijvoorbeeld in Amsterdam), reclamespots op radio en televisie, sponsoring van meestal culturele evenementen, maar ook allerlei acties met speldjes (jaren vijftig), sleutelhangers, legpuzzels en asbakjes om de naamsbekendheid te vergroten. Daartoe moet een krant en tijdschrift toch steeds weer iets nieuws verzinnen. In de tweede helft van de 19de eeuw ontstond een nieuw reclamemedium: het emaillen reclamebord. Overal doken ze op in Europa en de Verenigde Staten, in grote en kleine steden en dorpen en zelfs op een enkele verdwaalde schuur in een verder verlaten landschap kon je ze vinden; op winkel- en garagemuren, op straathoeken als plat bord op de muur, op loze zijgevels of als uithangbord vanaf de eerste etage of boven een winkelingang de straat instekend. Ze zijn uitstekend geschikt voor het doel van reclame maken in vele vormen, rond, rechthoekig, vierkant en driehoekig, met prachtig vormgegeven afbeeldingen en typografie en vooral in hele mooie heldere opvallende kleuren, een bijzonder in het oog springend reclamemedium. Een doodenkele maal kom je ze nog wel eens tegen in wat oudere wijken, als naamborden bij chique firma's, of bij de horeca (tapvergunning), maar er wordt niet vaak meer emaillen reclame gemaakt. Dat is karton of plastic stickers geworden. Veel van deze borden zijn verloren gegaan voor hun oorspronkelijke doel, bij renovaties van die oude wijken, vernielzucht of simpelweg gestolen door verzamelaars. Pas rond de jaren zeventig van de vorige eeuw zijn ze uit het stadsbeeld verdwenen. Omdat ze zo aantrekkelijk waren (zijn), heeft het internationaal verzamelen van deze borden een grote vlucht genomen, zo zelfs dat de beroemdste emaillen borden opnieuw voor verzamelaars gemaakt worden. Ook kranten en tijdschriften, zowel politieke als gewone nieuwskranten en opinietijdschriften maakten gebruik van dit reclamemiddel, maar toch blijkbaar niet al te veel.

Emaillen reclameborden van kranten en vooral tijdschriften behoren tot de moeilijkste thema's op dit verzamelterrein. Krantenborden duiken af en toe op, maar van tijdschriften nauwelijks. Het emaillen reclamebord was een letterlijk "ijzersterk" medium dat in weer en wind, bij regen en zonneschijn niets van zijn frisheid verloor. Ruim honderd jaar heeft het emaillen bord zijn dienst gedaan als reclamemedium in het stadsbeeld. Soms hingen aan winkelpuien borden van merken en goederen die al lang weer waren verdwenen. Soms wanneer je in de oudere wijken van steden en dorpen loopt, ook in het buitenland, zie je een enkele maal nog de vier gaten in de muur waar zo'n bord heeft gehangen. Let op vakantie maar eens op. Dan bekruipt je toch een gevoel van nostalgie, naar een wat rustiger en gezapiger tijdperk.
In mijn eigen collectie bevinden zich vooral emaillen reclameborden van kranten uit Duitsland in de jaren dertig tot en met de jaren vijftig, zoals aan bijgaande afbeeldingen te zien is

Door: Otto Spronk